جنوبگان را می‌گویم؛ قاره‌ای در قطب جنوب که در سال 1840 به‌عنوان یک قاره شناخته شد. قاره‌ای که 98 درصدش ازیخ‌های جامد تشکیل شده. حالا فکرش را بکنید، آیرین شیوایی در سال 1386 وقتی فقط 19 سال داشت به‌عنوان اولین زن ایرانی به قطب جنوب سفر کرد.
آیرین وقتی نوجوان بود، مقاله‌هایی درباره‌ی نجوم می‌نوشت و خبرنگار افتخاری دوچرخه بود. و حالا دوچرخه درحالی شمع یازده سالگی‌اش را فوت می‌کند‌‌که نوجوانان بسیاری مثل آیرین با او رکاب زده و بزرگ شده‌اند. برخی از آن‌ها همین نزدیک‌ها هستند و بعضی‌ها مثل آیرین شیوایی کمی دورند. این روزها آیرین در حال گذراندن دوره‌ی دکترا در رشته‌ی نجوم است، در دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید. از راه دور با او به گفت‌وگو می‌نشینیم.
-
آیا یک آدم سرمایی می‌تواند به قطب جنوب سفر کند؟ مثل فضانوردان که باید قبل از سفر آمادگی جسمی خاصی داشته باشند.
برای من هیجان سفر آن‌قدر زیاد بود که چیزی از سرما و سختی‌های دیگر سفر اذیتم نکرد. چنین سفری آن‌قدر ارزشمند است که مسائلی مثل سرما مانعی برای آن نباشد. آمادگی جسمانی بستگی به نوع سفر دارد. سفر ما، هم مدت کوتاهی طول کشید، هم راهپیمایی‌های طولانی و سخت نداشت و هم فصل تابستانِ نیم‌کره‌ی جنوبی بود. به‌همین‌علت آمادگی جسمانی خاصی برای آن لازم نبود.
-
مسافر قطب باید غذای متفاوتی بخورد؟
برای سفر دو هفته ای ما که اقامتان نیز در کشتی بود، تغذیه عادی، سه وعده در روز کافی بود.
-
قطب جنوب شاید بکرترین نقطه‌ی دنیاست، قبل و بعد از سفر چه حسی داشتی، وقتی آن‌جا را دیدی چه‌قدر با تصورات قبلی‌ات فرق داشت؟
جنوبگان، بی‌شک بکرترین قاره‌ی زمین است. دیدن این سرزمین فوق‌العاده زیبا و بکر، بسیاربسیار متفاوت از شنیدن درباره‌ی آن بود. هرچند پیش از سفر بسیار هیجان‌زده بودم و درباره‌ی این منطقه زیاد مطالعه کردم اما دیدن آن از نزدیک تجربه‌ی منحصربه‌فردی بود. جنوبگان، سرزمین یخ‌ها و پنگوئن‌هاست. تا چشم کار می‌کند بی‌کرانگی اقیانوس و کوه‌های یخی شناور و سربه‌فلک کشیده است. پنگوئن‌ها، پرنده‌ها، نهنگ‌ها و فُک‌ها ساکنان اصلی این سرزمین هستند.
-
وقتی حرف از قطب می‌شود، محققانی که در برف و کولاک گیر کرده بودند، به نظرم می‌آیند... شما با خطر خاصی روبه‌رو نشدید؟
حالا با امکانات زیادی که بشر در اختیار دارد، سفر به جنوبگان مثل گذشته پرخطر نیست. ما سوار بر کشتی از سواحل آرژانتین حرکت کردیم و به‌سمت شبه جزیره‌ی جنوبگان رفتیم. خطر خاصی، جز خطرهای احتمالی مانند طوفان دریایی شدید، ما را تهدید نمی‌کرد. کشتی ما یک کشتی یخ‌شکن بود که مخصوص سفر به مناطق یخی است. سرمای زیاد و مداوم کمی شرایط سفر را سخت می‌کرد، اما پوشش مناسب می‌توانست آن را قابل تحمل کند.
-
می‌دانیم دیدن ستاره‌ها برایت جذاب است. آن‌جا که رفتی آسمان قطب با جا‌های دیگر برایت فرق داشت؟
زمانی‌که من به جنوبگان سفر کردم تابستانِ نیم‌کره‌ی جنوبی بود و این به معنای آن است که تمام مدت سفر روز بود و شبِ تاریک اتفاق نمی‌افتاد. گرچه خورشید غروب می‌کرد اما آن‌قدر زیر افق نمی‌رفت که آسمان کاملاً تاریک شود.
-
گفته بودی یخچال‌شناسی را دوست داری؟ چه‌طور یخچال‌شناس نشدی؟
یخچال‌شناسی رشته‌ی بسیار جالبی است که در طول سفرم با آن آشنا شدم. مانند بسیاری از علوم دیگر هم‌چنان به آن علاقه دارم، اما نه برای ادامه تحصیل. رشته‌ای که برای شغل آینده‌تان انتخاب می‌کنید باید آن‌قدر برایتان جالب باشد که بتوانید باقی عمرتان را برای آن صرف کنید، آن هیجان اولیه به تنهایی کافی نیست.
-
قطب جنوب این شانس را داشته که از دسترس انسان دور بوده است. اما تخریب زیست محیطی حتماً این منطقه را هم تحت تأثیر قرار داده، آیا مثل نقاط دیگر زمین آسیب‌های زیست‌محیطی را می‌توان در آن‌جا مشاهده کرد؟
بله، قطب‌های زمین، قربانیان اصلی گرمایش زمین هستند. علاوه بر گرمایش زمین که موجب تغییر اقلیم قطب‌ها می‌شود، اثرات مخربی بر کلِ مناطق کره‌ی زمین می‌گذارد، مسائلی همچون انقراض گونه‌های حیوانات قطبی نیز موجب نگرانی دوستداران محیط زیست است.
-
در رویاهای کودکی هیچ فکر می‌کردی، روزی مسافر قطب باشی؟
نه، همیشه برایم جالب بود اما هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم روزی پایم به قطب برسد!
